منابع معتبر و گزارش‌های رسانه‌ای تازه از قاچاق یکی از نادرترین نسخه‌های خطی عبری از ولایت بامیان افغانستان پرده برداشته‌اند. این نسخه ۱۳۰۰ ساله که اکنون در موزه انجیل آمریکا نگهداری می‌شود، به گفته منابع متعدد، توسط افراد وابسته به کریم خلیلی، رهبر پیشین حزب وحدت و معاون پیشین ریاست‌جمهوری افغانستان، به خارج انتقال یافته است.
به گزارش خبرگزاری آگاه، نسخه‌ای کم‌نظیر از یک دعاییه عبری با قدمتی بیش از ۱۳ قرن که به نام Afghan Liturgical Quire (ALQ) یا “کتیبۀ نیایش افغان” شناخته می‌شود، اکنون در موزیم انجیل در واشنگتن نگهداری می‌شود. طبق یافته‌های تحقیقی منتشرشده در صدای آمریکا (VOA)، این نسخه از بامیان به‌صورت قاچاق خارج شده است.
این نسخه، یکی از قدیمی‌ترین شواهد مکتوب بر حضور تاریخی یهودیان در منطقه‌ی افغانستان به شمار می‌رود. در سال ۲۰۱۶، هرشل هپلر، پژوهشگر ارشد در موزه انجیل، هنگام بررسی تصاویر قدیمی، متوجه شد که این نسخه از مجموعه آثار جاناتان لی، باستان‌شناس بریتانیایی است که در سال ۱۹۹۸ آن را در نزد یکی از فرماندهان نظامی افغان مشاهده کرده بود.
هپلر و جاناتان لی پس از بررسی عکس‌های قدیمی و تطابق آنها با نسخه موجود در موزیم، به این نتیجه رسیدند که این نسخه همان نسخه‌ای است که در بامیان دیده شده بود. به گفته جاناتان لی، در آن زمان فرماندهان حزب وحدت، از جمله کریم خلیلی، مجموعه‌ای از آثار عتیقه از مناطق مختلف بامیان را در اختیار داشتند.
🔍 اتهامات علیه کریم خلیلی:
براساس روایت‌های متعدد منتشرشده توسط فعالان فرهنگی، اعضای سابق حزب وحدت و مسئولان پیشین فرهنگی بامیان، کریم خلیلی متهم است که آثار باستانی متعددی را از بامیان به خارج از کشور قاچاق کرده است.
🔸 احمد حسین احمدپور، رییس اسبق اطلاعات و فرهنگ بامیان، در صفحه فیسبوکش نوشته است که این نسخه در زمان حکمرانی حزب وحدت بر بامیان کشف و ضبط شده و به دست آقای خلیلی رسیده است.
🔸 اعضای سابق حزب وحدت نیز گفته‌اند که پس از کشف این کتاب و آثار ضمیمه، خلیلی از افراد خود خواسته بود با پرداخت پول، آثار را از مسئولان محلی حزب تحویل بگیرند.
🔸 گزارش‌هایی نیز از تلاش‌های ناکام قاچاق دیگر آثار مانند کتیبۀ تنگ سفیدک توسط نزدیکان خلیلی وجود دارد؛ که به گفته منابع، آن کتیبه اکنون در موزیم ملی افغانستان نگهداری می‌شود.
🗣 روایت شاهدان عینی:
🔸 محمدتقی متقی در یک کامنت فیسبوکی یادآوری کرده است که پدرش روایت می‌کرد که کتاب در یک غار توسط مردم محلی کشف شده بود، اما هنگام رقابت برای به‌دست‌آوردن آن، گوشه‌ای از نسخه آسیب دیده است.
🔸 هومان ناصری و علی‌رضا مشفق نیز این کتاب را بخشی از گنیزۀ تاریخی یهودیان افغانستان دانسته‌اند که به گفته آنان، دومین مجموعه بزرگ اسناد عبری پس از گنیزه قاهره است.
⚠️ سایر اتهامات وارده:
منابع خبری محلی ادعا کرده‌اند که این تنها مورد قاچاق آثار توسط کریم خلیلی نیست. گفته می‌شود:
- خلیلی با حفر غیرقانونی زیارت «خواجه سبزپوش» در مرکز بامیان، قاب‌ها و پتنوس‌های طلایی را استخراج کرده است.
- در بندامیر، طی حفاری یک قبر قدیمی، جنازه‌ای سالم پیدا و توسط عوامل وابسته به او به مکانی نامعلوم منتقل شده است.
- طی دو دهه گذشته، نزدیکان خلیلی در حکومت‌های محلی بامیان حضور داشته‌اند و با استفاده از اختیارات، قاچاق آثار باستانی را پنهانی پیش برده‌اند.
🏛 جایگاه نسخه در موزه آمریکا:
موزیم انجیل پس از بررسی‌های دقیق تأیید کرده است که این نسخه در حوالی سال ۲۰۰۱ از افغانستان به لندن و سپس در سال ۲۰۱۳ به شرکت «هابی‌لابی» فروخته شده که بنیان‌گذار موزیم انجیل است. این نهاد اکنون، نسخه را به‌عنوان یک سند تاریخی مهم نگهداری می‌کند.
این گزارش، بار دیگر بحث حساس قاچاق آثار باستانی افغانستان را برجسته می‌سازد؛ موضوعی که طی دهه‌های اخیر منجر به نابودی و فروش هزاران قطعه ارزشمند از تاریخ این سرزمین شده است. اتهامات علیه شخصیت‌های سیاسی از جمله کریم خلیلی، اگرچه تاکنون رسماً پاسخ داده نشده‌اند، اما شواهد، اسناد و شهادت‌های متعدد، این پرونده را به یکی از موارد بحث‌برانگیز در حوزه میراث فرهنگی افغانستان بدل کرده است.
📅 تاریخ نشر: ۲۳ سرطان ۱۴۰۴
📍 خبرنگار محلی – بامیان | خبرگزاری آگاه
Leave feedback about this