کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان با هشدار نسبت به شدت‌گرفتن بحران انسانی در افغانستان اعلام کرده است که در سال جاری میلادی، بیش از ۱.۴ میلیون شهروند افغان از ایران و پاکستان به‌گونه اجباری و یا داوطلبانه به کشور بازگشته‌اند؛ اقدامی که بدون برنامه‌ریزی و حمایت، تهدیدی برای امنیت انسانی، اجتماعی و اقتصادی افغانستان به شمار می‌رود.
به گزارش خبرگزاری آگاه، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR) روز یک‌شنبه، ۵ اسد، در بیانیه‌ای تازه هشدار داد که بازگشت گسترده و در مواردی اجباری پناهندگان افغان از کشورهای همسایه، بحران انسانی در افغانستان را عمیق‌تر کرده است.
بر بنیاد آمار این نهاد، از آغاز سال ۲۰۲۵ میلادی تاکنون، بیش از ۱.۴ میلیون تن به افغانستان بازگشته‌اند. یک میلیون تن از این جمع از ایران و بیش از ۶۰۰ هزار تن دیگر از پاکستان وارد افغانستان شده‌اند. تنها در ماه حمل سال جاری، حدود ۳۵۰ هزار افغان از پاکستان بازگشتند که از این میان، دست‌کم ۱۵۰ هزار تن به‌گونه اجباری اخراج شده‌اند.
در این بیانیه همچنین آمده است که زنان و دختران افغان، پس از بازگشت، با محدودیت‌های شدید اجتماعی، تبعیض و آزار مواجه‌اند. افزون بر آن، اقلیت‌های قومی و مذهبی، فعالان حقوق بشر و خبرنگاران نیز در معرض خطرات گسترده قرار دارند.
کمیساریا با تأکید بر وضعیت نگران‌کننده افغانستان گفته است که این کشور در حال حاضر با بحران‌های اقتصادی شدید، ناتوانی نهادهای حکومتی، و محدودیت‌های اجتماعی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و ظرفیت رسیدگی به سیل گسترده بازگشت‌کنندگان را ندارد.
🔍 تحلیل آگاه: بازگشت اجباری؛ سیاست مرزی یا ابزار فشار منطقه‌ای؟
بازگشت اجباری بیش از یک میلیون شهروند افغان، آن‌هم در وضعیتی که کشور با بیکاری، گرسنگی، بحران مشروعیت حکومت و محدودیت‌های گسترده حقوق بشری مواجه است، یک روند صرفاً انسانی نیست؛ بلکه یک تصمیم سیاسی و ابزار فشار منطقه‌ای از سوی ایران و پاکستان علیه طالبان نیز محسوب می‌شود.
🔻 طالبان و افسانه “اداره کامل کشور”
رهبران طالبان بارها از “ثبات امنیتی” و “اداره مؤثر کشور” سخن گفته‌اند، اما واقعیت تلخ این است که ساختار طالبان هیچ‌گونه آمادگی برای پذیرش یا حمایت از موج میلیونی بازگشت‌کنندگان ندارد. نه شغل وجود دارد، نه مسکن، نه سیستم خدمات اجتماعی و نه حتی برنامه‌ای برای ادغام مجدد بازگشت‌کنندگان در جوامع محلی. این نشان می‌دهد که ادعای طالبان مبنی بر استقلال و مدیریت کل کشور، ادعایی توخالی و نمایشی بیش نیست.
🔻 سیاست دوگانه کشورهای همسایه
ایران و پاکستان، در کنار ادعاهای مکرر حمایت از مردم افغانستان، در عمل سیاست‌هایی تبعیض‌آمیز و آزاردهنده علیه مهاجران افغان در پیش گرفته‌اند. اخراج اجباری بدون رعایت موازین بین‌المللی حقوق بشر، آن‌هم در شرایطی که افغانستان توان بازگشت امن را ندارد، آشکارا نقض اصول حقوق بشری و معاهدات بین‌المللی است. سیاست مرزی این کشورها بیشتر بر پایه بی‌ثبات‌سازی داخلی طالبان و بهره‌برداری سیاسی از بحران مهاجرت شکل گرفته تا دغدغه واقعی امنیت ملی.
🔻 پیامدهای انسانی: فروپاشی اجتماعی و افزایش بی‌ثباتی
بازگشت یک‌باره چنین جمعیتی بدون هیچ زیرساخت حمایتی، باعث افزایش فقر، بیکاری، ناامنی و نارضایتی عمومی در مناطق مختلف شده است. بسیاری از بازگشت‌کنندگان با چالش تأمین سرپناه، غذا، آب، خدمات صحی و آموزش روبه‌رو هستند. افزون بر این، نرخ جرایم شهری، مهاجرت ثانویه و حتی تمایل به پیوستن برخی جوانان به گروه‌های مسلح به دلیل فشار اقتصادی افزایش یافته است.
🔻 خطر انزوای بیشتر افغانستان
سازمان‌های بین‌المللی هشدار داده‌اند که اگر رسیدگی فوری صورت نگیرد، افغانستان ممکن است وارد یک چرخه طولانی‌مدت فروپاشی اجتماعی شود. همچنین عدم همکاری طالبان با نهادهای جهانی در عرصه شفافیت، حقوق بشر و برابری جنسیتی، موجب تداوم انزوای افغانستان شده است؛ مسئله‌ای که حمایت‌های مالی و بشردوستانه را نیز تهدید می‌کند.
🧭 نتیجه‌گیری: افغانستان در آستانه انفجار انسانی و اجتماعی
اخراج اجباری و بدون هماهنگی صدها هزار مهاجر، آن‌هم در نبود زیرساخت‌های اساسی در داخل افغانستان، نه‌تنها یک فاجعه انسانی است بلکه پتانسیل ایجاد بی‌ثباتی گسترده اجتماعی و حتی امنیتی را دارد.
حکومت طالبان، اگر مدعی حاکمیت و استقلال واقعی است، باید برنامه ملی برای بازگشت‌کنندگان داشته باشد و با سازمان‌های بین‌المللی همکاری سازنده و شفاف ایجاد کند. در غیر این صورت، موج نارضایتی داخلی و افزایش فشارهای منطقه‌ای و بین‌المللی، دیر یا زود هزینه سنگینی برای آن خواهد داشت.
Leave feedback about this