نویسنده سید حسن موسوی
تصمیم ایالات متحده برای لغو معافیت بندر چابهار، نه تنها اقدامی محدود تحریمی علیه ایران است، بلکه آشکار می‌کند که اقتصاد افغانستان تحت تأثیر تصمیمات فرامرزی قدرت‌های جهانی قرار دارد. بندر چابهار، مسیر اقتصادی حیاتی برای افغانستان و راه دسترسی بدون وابستگی به خاک پاکستان، اکنون در معرض محدودیت جدی قرار گرفته و می‌تواند چرخه تجارت و واردات کالاهای اساسی کشور را مختل کند.
لغو معافیت، علاوه بر ایران، هند و افغانستان را نیز در موقعیتی شکننده قرار داده است. هند که بیش از ۱۲۰ میلیون دلار در زیرساخت‌های بندر سرمایه‌گذاری کرده و قصد توسعه ظرفیت ترانزیتی آن تا ۵۰۰ هزار کانتینر در سال را داشت، اکنون با خطر تحریم‌های مستقیم آمریکا مواجه است. این تحریم‌ها می‌تواند جریان سرمایه‌گذاری‌های جدید، عملیات حمل و نقل و اتصال به شبکه‌های ریلی ایران را متوقف کند. برای افغانستان، از دست رفتن این مسیر، به معنای از دست رفتن یکی از آخرین مسیرهای مطمئن تجاری و توسعه‌ای است که تا حدی استقلال اقتصادی کشور را تضمین می‌کرد.
از نگاه اقتصادی، لغو معافیت چابهار پیام روشنی دارد: افغانستان همچنان وابسته به اراده قدرت‌های فرامنطقه‌ای است. هر تصمیمی که میان واشنگتن و تهران اتخاذ شود، مستقیماً بر دسترسی افغانستان به منابع و مسیرهای تجاری اثر می‌گذارد. این وابستگی، مردم افغانستان را قربانی بازی‌های ژئوپلیتیک می‌کند و اقتصاد کشور را شکننده و آسیب‌پذیر نگه می‌دارد.
پیامدهای این تصمیم برای زندگی روزمره مردم ملموس و فوری است. محدود شدن مسیر چابهار واردات کالاهای اساسی را با مشکل روبه‌رو می‌کند و هزینه‌های حمل و نقل افزایش می‌یابد. نتیجه، افزایش قیمت‌ها و محدود شدن دسترسی خانواده‌ها به منابع حیاتی است. کسب‌وکارها و شرکت‌های فعال در تجارت بین‌المللی نیز در معرض آسیب جدی قرار دارند، زیرا مسیر جایگزین از طریق پاکستان، پرچالش و سیاسی حساس است. روابط پرتنش طالبان با اسلام‌آباد، خطرات بیشتری برای تجارت و حمل و نقل ایجاد می‌کند.
از منظر ژئوپلیتیک، بندر چابهار نقطه تقابل منافع منطقه‌ای است. برای هند، این بندر وزنه‌ای استراتژیک در برابر بندر گوادر پاکستان و راهی برای دسترسی به آسیای مرکزی محسوب می‌شود. برای افغانستان، چابهار شریان حیاتی اقتصاد و مسیر دسترسی به بازارهای منطقه‌ای است؛ و برای طالبان، مدیریت این مسیر می‌تواند قدرت مانور سیاسی و اقتصادی ایجاد کند. لغو معافیت نشان می‌دهد حتی مسیرهای حیاتی نیز از استقلال کامل برخوردار نیستند و اقتصاد داخلی افغانستان گروگان بازی قدرت‌های فرامرزی باقی مانده است.
این تصمیم در چارچوب رقابت آمریکا با ایران قابل فهم است، اما پیامدهای انسانی و اقتصادی برای افغانستان نادیده گرفته شده‌اند. افغانستان در شرایط بحران اقتصادی و محدودیت بودجه‌ای، به هر مسیر ترانزیتی که امکان دسترسی به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی را فراهم کند، نیاز دارد. مسدود شدن چابهار نه تنها مشکل اقتصادی، بلکه چالشی انسانی و توسعه‌ای برای میلیون‌ها نفر در سراسر کشور خواهد بود.
در نهایت، لغو معافیت بندر چابهار نمونه‌ای از سیاست‌های بین‌المللی است که اقتصاد و رفاه مردم افغانستان را به ابزاری در بازی قدرت‌ها تبدیل کرده است. بدون ثبات سیاسی داخلی و ایجاد مسیرهای اقتصادی جایگزین، افغانستان همچنان آسیب‌پذیر و وابسته باقی خواهد ماند و مردم عادی بیشترین هزینه را خواهند پرداخت.
Leave feedback about this