آگاه – کمیته دادخواهی «فراگیر» و سازمان‌های حقوق بشری از تصویب سازوکار تحقیقاتی مستقل برای بررسی نقض حقوق بشر در افغانستان استقبال کرده‌اند و آن را گامی تاریخی در مسیر عدالت و پاسخگویی دانسته‌اند.
کمیته دادخواهی «فراگیر» از تصمیم شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد برای ایجاد یک میکانیسم تحقیقاتی بین‌المللی مستقل درباره افغانستان استقبال کرده و آن را «گامی تاریخی» در مسیر تحقق عدالت و پاسخگویی دانسته است.
این نهاد در بیانیه‌ای که روز دوشنبه، ۱۴ میزان منتشر شد، هدف از ایجاد این سازوکار را بررسی و مستندسازی موارد نقض حقوق بشر در گذشته و حال افغانستان اعلام کرده و تأکید کرده که تمرکز ویژه‌ای بر نقض حقوق زنان و دختران توسط طالبان دارد.
بر اساس اعلامیه فراگیر، با وجود کاهش نسبی درگیری‌های مسلحانه، فضای ترس، ناامنی و سرکوب همچنان در سراسر کشور حاکم است. این نهاد هشدار داده که قطع اخیر اینترنت در افغانستان نشانه‌ای از تلاش طالبان برای خاموش کردن صدای مردم و قطع ارتباط آنان با جهان است و تأکید کرده که شواهد نقض حقوق بشر باید در اسرع وقت جمع‌آوری و حفظ شود تا از همه ابزارهای ممکن برای پاسخگو کردن طالبان استفاده گردد.
فراگیر نسبت به تاخیر احتمالی در اجرای عملی این مکانیزم ابراز نگرانی کرده و از جامعه جهانی خواسته است تا حمایت فوری سیاسی، مالی و دیپلوماتیک خود را برای آغاز سریع فعالیت سازوکار فراهم کند. این کمیته همچنین خواستار همکاری نزدیک سازمان ملل با گروه‌های زنان افغان در داخل و خارج کشور، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور افغانستان و دادگاه کیفری بین‌المللی شده و تأکید کرده که صدای زنان باید محور این روند تاریخی عدالت‌خواهی قرار گیرد.
همزمان، جبهه آزادی افغانستان نیز از ایجاد این سازوکار تحقیق مستقل استقبال کرده و آن را «گامی اساسی در مسیر عدالت و پاسخگویی در برابر قربانیان جنایت‌های طالبان» توصیف کرد. این جبهه بر مشارکت جامعه مدنی، تضمین شفافیت، بی‌طرفی و حمایت بین‌المللی به عنوان ارکان اصلی موفقیت این روند تأکید کرده و اعلام کرده که آماده همکاری همه‌جانبه با این سازوکار از طریق ارائه اطلاعات و اسناد معتبر است.
در واکنش بین‌المللی، سازمان عفو بین‌الملل ایجاد این سازوکار را «نقطه عطف تاریخی» در مسیر تحقق عدالت برای مردم افغانستان خوانده است. اگنس کالامار، دبیرکل این نهاد، تأکید کرده که سازوکار باید فراگیر باشد و جنایات پیش و پس از تسلط طالبان، از جمله حملات شاخه خراسان داعش و نقض‌های حقوق بشری توسط نیروهای پیشین و خارجی را نیز شامل شود. وی تصریح کرده که بدون منابع و اختیارات کافی، سازوکار قادر به انجام مأموریت خود نخواهد بود و تحقق عدالت مستلزم حمایت کامل جامعه جهانی است.
شهرزاد اکبر، رئیس پیشین کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، تصویب این سازوکار را «موفقیتی بزرگ برای عدالت» خوانده و آن را نتیجه تلاش‌های مداوم جامعه مدنی و حقوق بشری دانسته است. او تأکید کرده که این سازوکار توان تحقیق درباره همه جنایات و عاملان آنها را دارد و پیروزی آن، حاصل سال‌ها دادخواهی و فشار جامعه مدنی بوده است.
کمیسیون بین‌المللی حقوق‌دانان نیز از دولت‌ها خواسته است تا منابع لازم برای فعالیت مؤثر این سازوکار را فراهم کنند و هشدار داده است که بدون تأمین بودجه کافی، این نهاد قادر به انجام مأموریت خود نخواهد بود. ساندرا راتجن، مدیر بخش حمایت بین‌المللی کمیسیون، گفته است: «بحران مالی سازمان ملل واقعی است، اما بحران زنان افغان نیز واقعی است؛ زنانی که اجازه ندارند از خانه خارج شوند، کار کنند یا آموزش ببینند.»
در واکنش دیپلماتیک، نصیر اندیشه، نماینده افغانستان در شورای حقوق بشر، تصویب سازوکار تحقیق و بررسی نقض حقوق بشر را «گامی استوار و عملی در راه اعاده حقوق مردم» توصیف کرده و تأکید کرده که طالبان در عرصه بین‌المللی هیچ جایگاهی ندارد. در مقابل، چین از تصویب این سازوکار حمایت نکرد و مدعی شد که این قطعنامه، «پیشرفت‌های مثبت در افغانستان را نادیده گرفته و تعادل را رعایت نکرده است.»
تحلیل آگاه:
تصویب سازوکار تحقیقاتی مستقل در افغانستان، یک نقطه عطف تاریخی در مسیر پاسخگویی به نقض‌های سیستماتیک حقوق بشر است. این اقدام نشان می‌دهد که جامعه جهانی در مواجهه با مصونیت طالبان و سایر عاملان جنایات بین‌المللی جدیت دارد. با این حال، چالش اصلی، تأمین منابع کافی و حفظ استقلال عملی سازوکار است. آگاه تأکید می‌کند که موفقیت این نهاد، مستلزم همراهی کامل جامعه جهانی، حمایت گروه‌های زنان و فعالان حقوق بشر، و تمرکز ویژه بر قربانیان است تا صدای آنان در مرکز فرآیند عدالت قرار گیرد. این سازوکار می‌تواند آغاز مسیر طولانی برای تحقق عدالت، جمع‌آوری شواهد و محاکمه عاملان جنایات در افغانستان باشد، اما بدون پشتیبانی عملی و منابع کافی، تحقق اهداف آن با خطر مواجه خواهد شد.
Leave feedback about this