در حالی که قطر از توافق آتش‌بس فوری میان طالبان و پاکستان خبر داده، حذف واژه «مرز» از اعلامیه رسمی و سخنان وزیر دفاع طالبان درباره «خط فرضی دیورند» موجی از واکنش‌ها را برانگیخته است. طالبان می‌گویند در گفت‌وگوهای دوحه هیچ بحثی درباره دیورند مطرح نشده، اما اسلام‌آباد از توقف حملات مرزی و تعهد به «احترام تمامیت ارضی» سخن می‌گوید.
تنش‌های سیاسی و نظامی میان طالبان و پاکستان با میانجی‌گری قطر و ترکیه موقتاً فروکش کرده است. وزارت خارجه قطر شام شنبه (۲۶ میزان) اعلام کرد که دو طرف بر سر آتش‌بس فوری و ایجاد سازوکارهایی برای تحکیم صلح و ثبات پایدار به توافق رسیده‌اند.
اما این توافق از همان ابتدا با جنجال همراه شد. در اعلامیه نخست وزارت خارجه قطر از واژه‌ی «مرز میان دو کشور» استفاده شده بود؛ موضوعی که با واکنش‌های گسترده در افغانستان مواجه شد. منتقدان گفتند که استفاده از این واژه به معنی پذیرش ضمنی خط دیورند از سوی طالبان است — خطی که هیچ حکومت افغانستان از زمان امیر عبدالرحمان‌خان تا امروز به‌عنوان مرز رسمی به رسمیت نشناخته است.
ساعاتی بعد، وزارت خارجه قطر اعلامیه را ویرایش کرد و واژه «مرز» را حذف نمود. هنوز مشخص نیست که آیا پاکستان از این تغییر آگاه بوده یا خیر.
اظهارات طالبان و واکنش‌ها
یعقوب مجاهد، وزیر دفاع طالبان، روز یکشنبه در یک نشست خبری آنلاین گفت که در گفت‌وگوهای دوحه هیچ بحثی درباره دیورند صورت نگرفته است. او دیورند را «خط فرضی» خواند و تأکید کرد که طالبان اجازه نخواهد داد هیچ‌کس حریم افغانستان را نقض کند.
مجاهد افزود که توافق با پاکستان شامل آتش‌بس مطلق و دوامدار است و کمیته‌ای فنی زیر نظر قطر و ترکیه برای نظارت بر اجرای آن تشکیل می‌شود. او گفت:
«پاکستان و دیگر کشورها مخالفان خود را تروریست می‌نامند. هیچ تعریف واحدی از تروریسم وجود ندارد؛ تحریک طالبان پاکستان را تروریست نمی‌دانیم.»
او هم‌چنین گفت طالبان خواهان روابط متوازن با هند و پاکستان است و هیچ کشوری نمی‌تواند روابط خارجی طالبان را محدود کند.
موضع پاکستان
در مقابل، خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، گفت که بر اساس توافق دوحه، «زنجیره تروریسم از افغانستان به خاک پاکستان فوراً متوقف خواهد شد» و هر دو کشور متعهد شده‌اند به تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند. او تأکید کرد که اسلام‌آباد انتظار دارد اداره طالبان مانع فعالیت تحریک طالبان پاکستان (TTP) از داخل خاک افغانستان شود.
ارتش پاکستان پیش‌تر اعلام کرده بود که حملات فرامرزی از خاک افغانستان تهدیدی برای امنیت ملی این کشور است و اسلام‌آباد «در برابر آن سکوت نخواهد کرد».
میانجی‌گری قطر و نقش منطقه‌ای
دوحه و آنکارا نقش کلیدی در این میانجی‌گری ایفا کردند. قطر با حفظ روابط نزدیک با طالبان و پاکستان، کوشیده است مسیر گفت‌وگو را باز نگه دارد. عربستان سعودی نیز از توافق استقبال کرد و ابراز امیدواری نمود که آتش‌بس به «پایان یافتن درگیری‌های مرزی» و تقویت ثبات منطقه بینجامد.
تحلیل‌گران می‌گویند دوحه تلاش دارد جایگاه خود را به‌عنوان میانجی بحران‌های منطقه‌ای تثبیت کند، اما اختلاف ریشه‌ای بر سر دیورند و حضور تحریک طالبان پاکستان، مانع از شکل‌گیری صلح پایدار می‌شود.
مواضع و تحلیل‌ها در داخل افغانستان
حنیف اتمر، وزیر خارجه پیشین افغانستان، توافق دوحه را «گامی مثبت» خوانده اما تأکید کرده است که مردم افغانستان باید از جزئیات آن آگاه شوند. او گفته است:
«صلح، امنیت پایدار و بقای دولت بدون حمایت مردم ممکن نیست. طالبان باید در برابر ملت پاسخ‌گو باشند.»
در مقابل، امرالله صالح، معاون پیشین ریاست‌جمهوری، این توافق را «دام دیپلوماتیک پاکستان» خوانده است. او گفته که طالبان افغان اکنون در وضعیتی قرار دارند که یا باید با ارتش پاکستان علیه تحریک طالبان پاکستان همکاری کنند، یا نشان دهند که در خدمت منافع اسلام‌آباد قرار دارند.
احمد سعیدی، تحلیل‌گر سیاسی، نیز می‌گوید این آتش‌بس «پایدار نیست» و بیشتر با فشارهای قطر و کشورهای منطقه به‌دست آمده است:
«بدون حل مسئله تحریک طالبان پاکستان و خط دیورند، هیچ توافقی دوام نخواهد داشت.»
سایر واکنش‌ها و روایت‌های میدانی
در روزهای اخیر، گزارش‌هایی از حملات هوایی پاکستان در ولایت‌های خوست و پکتیکا منتشر شد که به گفته شاهدان محلی، غیرنظامیان نیز در میان قربانیان بودند. طالبان این حملات را «تجاوز آشکار» خوانده و هشدار داده‌اند که «در صورت تکرار، پاسخ خواهند داد».
در همین حال، منابع محلی در مناطق مرزی گفته‌اند که درگیری‌ها کاهش یافته، اما بی‌اعتمادی میان دو طرف عمیق‌تر شده است.
تحلیل آگاه:
توافق آتش‌بس دوحه، در ظاهر گامی برای کاهش تنش میان طالبان و پاکستان است، اما حذف واژه «مرز» از اعلامیه رسمی و اظهارات متناقض دو طرف، نشان می‌دهد که اختلاف تاریخی بر سر دیورند و نقش تحریک طالبان پاکستان همچنان لاینحل باقی مانده است.
به باور کارشناسان، قطر و ترکیه توانسته‌اند بحران را موقتاً مهار کنند، اما حل ریشه‌ای آن، بدون تغییر سیاست طالبان نسبت به گروه‌های نیابتی و بدون اعتمادسازی میان کابل و اسلام‌آباد، ممکن نیست.
در واقع، دوحه شاید آتش را خاموش کرده باشد، اما خاکستر دیورند هنوز داغ است.
Leave feedback about this