رشد مدارس دینی و مهندسی ایدئولوژیک نسل آینده افغانستان؛ چالش عمیق آموزش و هویت در سایه طالبان
بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ نه تنها ساختار سیاسی و اجتماعی افغانستان را متحول کرد، بلکه نظام آموزشی کشور را به مسیری تاریک و نگران‌کننده سوق داد. ممنوعیت آموزش دختران در سطوح متوسطه و عالی، تعطیلی مدارس دخترانه در بسیاری از ولایت‌ها و کاهش شدید کیفیت آموزش در مدارس دولتی، خانواده‌ها را به سوی گزینه‌ای محدود و ایدئولوژیک یعنی مدارس دینی هدایت کرده است. این مدارس که پیش‌تر عمدتاً نقش تکمیلی داشتند، اکنون محور اصلی آموزش شده و نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌دهی ذهنیت و هویت نسل جوان افغانستان ایفا می‌کنند.
افزایش چشمگیر ثبت‌نام در مدارس دینی، به ویژه در شهرهایی مانند کابل، شکاف عمیق میان نیازهای واقعی جامعه و سیاست‌های آموزشی طالبان را به وضوح نشان می‌دهد. این مدارس معمولاً تحت کنترل روحانیون نزدیک به طالبان اداره می‌شوند و محتوای آموزشی‌شان عمدتاً محدود به آموزش‌های مذهبی سنتی است که فضای تفکر نقادانه، علوم مدرن و آموزش حقوق بشر در آن جایی ندارد. این روند به نوعی «مهندسی نسل» است؛ نسلی که از نظر فکری، آموزشی و فرهنگی تحت سلطه تفکری محدودگرا و ایدئولوژیک قرار می‌گیرد.
این سیاست دو رویه دارد: حذف دختران از آموزش رسمی و سوق دادن پسران به آموزش‌های مذهبی سنتی. این رویکرد نه تنها بخش وسیعی از جامعه را از حق بنیادین آموزش محروم می‌کند، بلکه به طور سیستماتیک به کنترل و مهندسی ذهن و رفتار نسل آینده می‌پردازد. آموزش دیگر وسیله‌ای برای رشد فردی، توسعه دانش و توانمندسازی اجتماعی نیست، بلکه ابزاری برای تحکیم قدرت و تثبیت ایدئولوژی حاکم است.
در سطح بین‌المللی، تمرکز عمدتاً بر ممنوعیت آموزش دختران بوده و کمتر به خطر نهادینه شدن ساختار آموزشی ایدئولوژیک و یک‌جانبه توجه شده است. افزایش مدارس دینی بدون نظارت کافی، تهدیدی خاموش اما جدی برای شکل‌گیری جامعه‌ای منزوی، بسته و رادیکال است که توانایی تعامل سازنده با جهان مدرن را از دست می‌دهد. چنین جامعه‌ای در معرض بحران هویتی عمیق و گرفتار چرخه‌ای از عقب‌ماندگی علمی و فرهنگی قرار می‌گیرد.
در نهایت، این روند افغانستان را به سوی یک بحران هویتی و فرهنگی بلندمدت سوق می‌دهد که پیامدهای آن نه تنها نسل کنونی، بلکه ده‌ها سال آینده کشور را تحت تأثیر قرار خواهد داد. حفظ تنوع آموزشی، بازگشت به آموزش فراگیر و مدرن، و تضمین حق تحصیل برای همه اقشار جامعه، به ویژه دختران، نه تنها یک ضرورت انسانی و حقوق بشری است، بلکه کلید ثبات، توسعه و پیشرفت افغانستان در آینده خواهد بود.
Leave feedback about this