حمله هوایی اخیر اسرائیل به رهبران حماس در قطر، اگرچه از نظر عملیاتی امکان‌پذیر است، اما پیامدهای سیاسی و دیپلماتیک آن، مانند تجربه ترور نافرجام خالد مشعل در اردن، تصمیم‌گیری در مورد این گونه عملیات را به قمار پیچیده‌ای تبدیل می‌کند.
نویسنده :سید علی حسینی
برای اسرائیل کشتن رهبران سیاسی (از نظر عملیاتی) برعکس فرمانده‌هان نظامی خیلی آسان است. مشکل اما گرفتن تصمیم برای کشتن آن‌هاست؛ دلیلش هم بسیار واضح است، و آن این‌که پیامدهای کشتن رهبران سیاسی متفاوت‌تر از فرمانده‌هان نظامی خواهد بود.
اسرائیل سبک و سنگین می‌کند که سنگینی ترازوی سود و زیان ترور یک رهبر سیاسی به کدام سو است. به گفته پل آدامز، گزارشگر بی‌بی‌سی در بیت‌المقدس اگر اسرائیل واقعا موفق شده باشد «خلیل الحیه» و معاونانش را هدف قرار داده باشد، حکومت اسرائیل نتیجه خواهد گرفت که این اقدام ارزش هزینه‌های دیپلماتیک و سیاسی را داشته است.
این هزینه‌ها شامل
۱- برانگیختن خشم در میان کشورهای حوزه خلیج فارس،
۲- مواجه شدن با محکومیت از سوی متحدان سنتی همچون بریتانیا و فرانسه، و
۳- حتی ایجاد ناخشنودی در کاخ‌سفید است.
اما اگر عملیات به موفقیتی که اسرائیل انتظارش را داشت، نرسیده باشد، این اقدام ممکن است همچون قماری پرهزینه برای اسرائیل جلوه دهد.
از این نوع قمار منتهی به شکست با پیامدهای سنگین، اسرائیل در گذشته تجربه کرده است: تلاش برای کشتن خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس در ۳ میزان ۱۳۷۶
در آن زمان خالد مشعل فعالیت‌های حماس را از امان، پایتخت اردن هدایت می‌کرد.
به‌ویژه به خاطر عملیات‌های انتحاری حماس، اسرائیل به دنبال ترور رهبران این گروه بود.
صبح روز ۳ میزان، وقتی خالد مشعل می‌خواست وارد محل کارش شود، دو مأمور موساد با پاسپورت جعلی کانادایی به او نزدیک شدند. آن‌ها از نوعی سم عصبی ناشناخته استفاده کردند. شیوه ترور این بود که وقتی یکی از مأموران از پشت به او نزدیک شد، مقدار کمی از این سم را با اسپری/ دستگاه ویژه‌ای به پشت گوش او بپاشاند. قرارشان این بود که وقتی یکی از مأموران سم را اسپری می‌کند، همزمان یکی دیگر از مأموران موساد دروازه قوطی/ شیشه نوشیدنی گازدار (کوکاکولا/پیپسی؟) را باز کند تا صدای پیس آن صدای ناشی از اسپری زهر را پوشش دهد.
در کنار خالد مشعل یکی از محافظانش هم حضور داشت. پس از این‌که مأمور موساد زهر را اسپری کرد. محافظ خالد مشعل دست او را کناری زد و بلافاصله آقای مشعل را از محل دور کرد. از بخت بد مأموران موساد و خوش‌شانسی خالد مشعل، در همان موقع یکی دیگر از محافظان او در حال متوقف کردن موترش بود و از دور متوجه حمله شد. بلافاصله به دنبال آن‌ها دوید و پس از درگیری، موفق شد مأموران موساد را بازداشت کند.
خالد مشعل دچار سردرد و حالت نیمه‌بیهوشی شد. حماس اعلام کرد که به رئیس دفتر سیاسی‌اش حمله شده است.
مکان حمله خیلی مهم بود؛ اردن، دومین کشور عربی بود که رابطه رسمی دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کرده بود.
ملک حسین، پادشاه اردن، به‌شدت از اسرائیل خشمگین شد؛ چون عملیات موساد در خاک اردن (کشوری که با اسرائیل معاهده صلح داشت) نقض آشکار حاکمیت بود.
او تهدید کرد که اگر اسرائیل پادزهر را فوری نفرستد و خالد مشعل بمیرد، معاهده صلح اردن و اسرائیل را لغو خواهد کرد و روابط دیپلماتیک را قطع می‌کند.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، مجبور شد تسلیم فشار اردن و آمریکا شود. اسرائیل ناچار شد پادزهر سم را به امان بدهد تا جان مشعل نجات پیدا کند.
به علاوه، در یک توافق، اسرائیل شیخ احمد یاسین (بنیان‌گذار و رهبر معنوی حماس) را به همراه ده‌ها زندانی فلسطینی آزاد کرد.
عملیات، به جای حذف خالد مشعل، باعث شد جایگاه و اعتبار او در حماس و جهان عرب بسیار بالا برود. اسرائیل اعتبار زیادی در عرصهٔ اطلاعاتی و دیپلماتیک از دست داد، چون موساد معمولاً به موفقیت‌هایش مشهور بود اما این بار شکست آشکاری خورد.
حدود سه دهه پس از آن عملیات، گویا خالد مشعل، در حمله امروز اسرائیل به مقر حماس در دوحه قطر هم جزو اهداف بوده است.
به احتمال زیاد تصمیم‌گیری برای حمله به رهبران حماس در قطر از آن جهت برای بنیامین نتانیاهو دشوار بوده است که از آن نوع حملاتی است که فقط یک‌بار باید رخ بدهد و در همان یک نوبت، کار را تمام کند؛ اگر موفقانه صورت گرفت، به پیامدهایش می‌ارزد، اما در صورت ناکامی، بهایش در داخل و خارج سنگین خواهد بود. در صورتی که حمله امروز علیه رهبران حماس ناکام بوده باشد، بعید است که اسرائیل برای مدت‌ها، دست به حمله مشابه دیگری در قطر بزند. چنان‌چه در اردن هم ۲۸ سال پس از ترور نافرجام خالد مشعل، ظاهراً اسرائیل دیگر هیچ‌گاه دست به عملیات مشابهی نزد.
———-
* ابراز نظر دقیق در باره خاورمیانه تخصص من نیست. آن‌چه را هم که این‌جا نوشتم بر اساس یک دوره مطالعاتی محدود در مورد موساد و خاورمیانه است؛ لذا می‌تواند از جهاتی نادرست باشد.
Leave feedback about this