جنبش‌های مدنی: قتل‌عام شیعیان لکه ننگ تاریخ افغانستان است، نه یک مسئله قومی

به گزارش خبرگزاری آگاه، هم‌زمان با روز جهانی یادبود قتل‌عام هزاره‌ها، فعالان اجتماعی و فرهنگی تاکید می‌کنند که این فاجعه‌ی تاریخی نباید به یک مسئله صرفاً قومی تقلیل داده شود. آنان تأکید دارند که قربانیان عمدتاً به جرم «شیعه بودن» قتل‌عام شدند و تحریف این حقیقت، خیانتی آشکار به خون شهیدان است.

در بیانیه‌ها و یادداشت‌های منتشرشده به مناسبت بیست‌وپنجم سپتامبر، فعالان مدنی و تاریخ‌نگاران خاطرنشان کرده‌اند که در زمان امیر عبدالرحمن خان، علیه هزاره‌های شیعه «جهاد مذهبی» اعلام شد. علمای وقت با صدور فتواهای تکفیری، این گروه را «رافضی» و «کافر» معرفی کردند و جان و مال آنان را مباح دانستند.

بر اساس روایت‌های تاریخی، این فتاوا به قتل‌عام گسترده، مصادره زمین‌ها و حتی به بردگی‌کشاندن هزاران نفر منجر شد. در حالی که هزاره‌های سنی در همان مقیاس هدف قرار نگرفتند، سادات، قزلباشان و دیگر شیعیان بیشترین قربانیان این فاجعه بودند.

فعالان هشدار داده‌اند که تقلیل دادن این رویداد به یک مسئله قومی، در واقع نوعی تطهیر عاملان و فتوادهنگان آن است. به باور آنان، سیاست‌بازی و تحریف واقعیت تاریخی نه تنها به درد قربانیان نمی‌خورد، بلکه جایگاه مجرمان را نیز بی‌گناه جلوه می‌دهد.

این الگو در دوران معاصر نیز ادامه یافته است. طی دو دهه جمهوریت و پس از آن، بسیاری از حملات تروریستی بزرگ علیه مساجد، مراکز آموزشی و تجمعات شیعیان انجام شده است. خون سادات، هزاره‌ها، قزلباش‌ها و دیگر اقوام شیعه در کنار هم ریخته شده و نشان داده است که محور اصلی جنایت، باور مذهبی قربانیان بوده است، نه صرفاً قومیت.

تحلیل آگاه:

روز جهانی یادبود قتل‌عام شیعیان توسط عبدالرحمان خان فرصتی است برای بازخوانی حقیقت تاریخی. فعالان اجتماعی بر سه اصل تأکید می‌کنند:

1. قربانیان به جرم ایمانشان کشته شدند، نه قومیت‌شان.
2. جنایت به‌صورت سازمان‌یافته و بر اساس فتوای مذهبی انجام شد.
3. انکار این واقعیت، قرار گرفتن در صف همان فتوادهنگان دیروز است.

از دید کارشناسان، تلاش برای تقلیل این فاجعه به سطح یک منازعه قومی، به معنای نادیده گرفتن ساختار مذهبی و ایدئولوژیک خشونت است. این امر می‌تواند راه را برای تکرار فجایع مشابه در آینده باز کند، زیرا عاملان اصلی از نقد تاریخی و مسئولیت‌پذیری معاف می‌شوند.

تاریخ را نمی‌توان پنهان کرد، اما می‌توان آن را درست روایت کرد. قتل‌عام شیعیان لکه‌ای پاک‌نشدنی در تاریخ افغانستان است؛ لکه‌ای که تنها با پذیرش حقیقت، عدالت‌خواهی و مبارزه با روایت‌های تحریف‌شده می‌توان از تکرارش جلوگیری کرد.