«فراگیری گزینشی» به‌جای حکومت فراگیر
سید حسن موسوی
نشست دو روزه گروه‌های سیاسی و مدنی افغانستان در اسلام‌آباد با شعار «به‌سوی وحدت و اعتماد» برگزار شد؛ شعاری که در ظاهر نوید گفت‌وگو و تفاهم ملی را می‌دهد، اما در باطن، بیش از آن‌که گامی به‌سوی حکومت فراگیر باشد، بازتابی از همان روح انحصارگرایی است که افغانستان سال‌هاست از آن رنج می‌برد.
شرکت‌کنندگان این نشست بار دیگر بر تشکیل «حکومت فراگیر» تأکید کردند، اما نگاهی دقیق‌تر به فهرست مدعوین نشان می‌دهد که این نشست نیز گرفتار همان بیماری مزمن سیاست افغانستان است: گزینشگری، انحصار و حذف. تنها نمایندگان چهار قوم در جمع حضور داشتند، در حالی‌که ده‌ها قوم و جریان سیاسی دیگر، یا دعوت نشدند و یا از شرکت بازماندند. این ترکیب محدود، پرسش جدی را پیش می‌کشد: تفاوت این نوع «فراگیری» با انحصار طالبان در چیست، جز در نحوه بیان و پوشش رسانه‌ای آن؟
طالبان با نام دین و شریعت، ساختار قدرت را انحصاری کرده‌اند؛ اما مخالفانِ آن‌ها در این نشست، با زبان «فراگیری و دموکراسی» همان کار را تکرار می‌کنند. در هر دو حالت، مردم افغانستان در حاشیه قرار می‌گیرند و تصمیم‌گیری‌ها پشت درهای بسته و میان گروهی محدود از چهره‌های سیاسی انجام می‌شود. نتیجه یکی است: بازتولید انحصار به نام مشارکت.
نقش پاکستان در میزبانی این نشست نیز لایه دیگری از پیچیدگی را آشکار می‌سازد. سابقه مداخله این کشور در امور داخلی افغانستان باعث می‌شود که بسیاری از ناظران، استقلال واقعی نشست را زیر سؤال ببرند. چنین میزبانی‌ای، خواه‌ناخواه، شائبه استفاده ابزاری از مفهوم «حکومت فراگیر» برای تنظیم معادلات منطقه‌ای را تقویت می‌کند.
شعار «وحدت و اعتماد» در چنین چارچوبی، بیش از آن‌که نشانگر همگرایی سیاسی باشد، به یک پوشش تبلیغاتی شباهت دارد. حذف صداهای مستقل، محدود کردن گفت‌وگو به چند چهره تکراری و وابسته، و بی‌اعتنایی به تنوع قومی و سیاسی افغانستان، نه وحدت می‌آورد و نه اعتماد می‌سازد. برعکس، چنین نشست‌هایی شکاف‌های موجود را تعمیق می‌کند و بی‌اعتمادی میان اقوام را افزایش می‌دهد.
در نهایت، نشست اسلام‌آباد بیش از آن‌که آغاز فصلی تازه از تفاهم باشد، آیینه‌ای است از تکرار گذشته: همان حلقه‌های بسته قدرت، همان سیاست حذف و همان ادعای نمایندگی مردم بدون حضور واقعی آنان.
«حکومت فراگیر» اگر قرار باشد تنها نامی باشد برای مشروعیت‌بخشی به جمع‌های محدود و گزینشی، در عمل تفاوتی با انحصار طالبان ندارد — تنها رنگ و واژه‌اش تغییر کرده است.
Leave feedback about this