سید حسن موسوی
افغانستان امروز در تقاطع بحران‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی قرار دارد؛ کشوری که سال‌ها درگیر جنگ و بی‌ثباتی بوده و اکنون زیر سایه طالبان، هنوز از مشروعیت داخلی و خارجی رنج می‌برد. در چنین شرایطی، حضور طالبان در چهارمین نشست وزرای کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در تهران، بیش از یک دیدار اقتصادی ساده است. این حرکت، نمادی از تلاش طالبان برای مشروعیت‌بخشی بین‌المللی و بازسازی روابط منطقه‌ای است، اما در عین حال آزمونی سخت برای توانایی واقعی این گروه در اداره کشور، کنترل امنیت داخلی و تعامل سازنده با همسایگان محسوب می‌شود.
از نخستین لحظه، این نشست بیش از یک گفت‌وگوی دیپلماتیک معمولی است؛ طالبان با فرستادن هیئت بلندپایه، قصد دارند تصویری از قدرت، ثبات و اداره کشور ارائه دهند. اما واقعیت افغانستان نشان می‌دهد که این نمایش هنوز با شرایط میدانی فاصله دارد: نهادهای دولتی ناکارآمد، کنترل ناقص بر شبه‌نظامیان و فقدان شفافیت در قراردادها، این حضور را به یک آزمون بزرگ تبدیل کرده است. دعوت ایران از طالبان بخشی از یک استراتژی دیپلماتیک نرم است؛ تهران به دنبال ایجاد کانال مستقیم با حکومت طالبان، تضمین نفوذ منطقه‌ای و شکل‌دهی به چارچوبی از همکاری اقتصادی و امنیتی است که منافع این کشور را در افغانستان و فراتر از مرزها تأمین کند. به عبارت دیگر، ایران در حالی طالبان را به اکو دعوت کرده که در پی مشروعیت‌بخشی ظاهری به این گروه است تا از طریق تعامل‌های اقتصادی و منطقه‌ای، نفوذ خود را در معادلات قدرت افغانستان تثبیت کند.
از منظر سیاسی، حضور طالبان در اکو تلاشی است برای اثبات اینکه حکومت آن‌ها می‌تواند با قواعد دیپلماتیک منطقه‌ای کنار بیاید و تعامل سازنده داشته باشد. ایران، به عنوان میزبان، فضایی برای گفت‌وگو فراهم کرده است، اما تجربه نشان داده است که تصاویر رسانه‌ای و سخنرانی‌های نمایشی نمی‌توانند جایگزین عملکرد واقعی و مدیریت حرفه‌ای شوند. قدرت واقعی طالبان هنوز محدود است و فقدان مشروعیت داخلی، بی‌ثباتی سیاسی و شکاف‌های قومی، این نشست را بیشتر شبیه یک نمایش سیاسی می‌کند تا یک اقدام واقعی برای بازسازی جایگاه افغانستان.
اقتصاد، محور اصلی نشست اکو است و طالبان امیدوارند از این فرصت برای معرفی پروژه‌های داخلی مانند خط لوله گاز تاپی، بازسازی زیرساخت‌ها و طرح‌های تجاری بهره‌مند شوند. اما این سوال مطرح است که آیا این گروه توانایی تضمین امنیت سرمایه‌گذاری، اجرای پروژه‌ها و جذب مشارکت خارجی را دارد؟ اقتصاد افغانستان، فروپاشیده و تحت فشار شدید فقر و بیکاری است و اعتماد سرمایه‌گذاران با بی‌ثباتی سیاسی و فقدان شفافیت به شدت آسیب دیده است. نشست اکو، در بهترین حالت، فرصتی برای تبلیغ ظرفیت‌های خیالی طالبان است، نه تضمینی برای تغییر واقعی وضعیت اقتصادی کشور.
مسائل امنیتی، چالش دوم و حیاتی است. تعامل طالبان با ایران، پاکستان و کشورهای آسیای میانه می‌تواند به کاهش تنش‌های مرزی و افزایش همکاری‌های امنیتی منجر شود، اما تجربه نشان داده است که طالبان هنوز توانایی کنترل گروه‌های شبه‌نظامی و اجرای توافقات امنیتی را ندارند. پاکستان، حساس به فعالیت تحریک طالبان پاکستان و گروه‌های مسلح دیگر، با دقت عملکرد طالبان را زیر نظر دارد و کوچک‌ترین کوتاهی می‌تواند منجر به بحران مرزی و فشار منطقه‌ای شود. به عبارت دیگر، اکو برای طالبان یک آزمون عملی است: آیا وعده‌های دیپلماتیک را می‌توان به اقدامات واقعی تبدیل کرد یا این تنها یک نمایش ظاهری است؟
در سطح اقتصادی، حتی پروژه‌های پرامید مانند تاپی نیز با تهدیدهای امنیتی و سیاسی مواجه‌اند. مسیر خط لوله از مناطق شرقی و مرزی عبور می‌کند، جایی که گروه‌های مخالف و بحران‌های امنیتی می‌توانند اجرای پروژه را به تأخیر بیندازند. بدون کنترل کامل، تضمین شفافیت قراردادها و مدیریت حرفه‌ای، این پروژه‌ها ممکن است نماد ناکارآمدی طالبان و تهدید به شکست اقتصادی باشد.
نشست اکو همچنین یک پیام مهم برای جامعه جهانی دارد: طالبان تلاش می‌کنند تصویری از همکاری و تعامل سازنده ارائه دهند، اما واقعیت داخلی افغانستان نشان می‌دهد که این تعامل هنوز محدود، شکننده و در معرض بحران است. نمایش در نشست‌ها نمی‌تواند جایگزین اصلاحات ساختاری، شفافیت اقتصادی و تضمین امنیتی شود. در غیاب این اقدامات، حتی موفقیت ظاهری در نشست‌های منطقه‌ای، تنها یک نمایش دیپلماتیک بی‌اثر خواهد بود.
پیامدهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی حضور طالبان در اکو روشن است: موفقیت یا شکست این گام، نه تنها بر اقتصاد افغانستان، بلکه بر ثبات کل منطقه تأثیر مستقیم دارد. اگر طالبان نتوانند وعده‌های خود را عملی کنند، پروژه‌های اقتصادی داخلی را به نتیجه برسانند و اعتماد کشورهای همسایه و سرمایه‌گذاران را جلب کنند، این نشست‌ها بیشتر نمادی از ناکارآمدی و محدودیت واقعی قدرت آنان باقی خواهد ماند.
در نهایت، نشست اکو می‌تواند آغازگر مسیر بازسازی روابط منطقه‌ای و جذب سرمایه باشد، اما مشروط به آن است که طالبان قادر باشند وعده‌های خود را عملی کنند، مشروعیت واقعی داخلی و بین‌المللی کسب نمایند و محیط امنی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کنند. در غیر این صورت، این حضور در اکو تنها یک نمایش دیپلماتیک برای مشروعیت ظاهری خواهد بود و افغانستان همچنان در چرخه بی‌ثباتی، بحران اقتصادی و محدودیت‌های امنیتی گرفتار خواهد ماند.
Leave feedback about this